CIEKAWOSTKI: Historia gitary

CIEKAWOSTKI: Historia gitary

10 czerwca 2012, 13:56
autor: Robert Jedynak

Gitara wywodzi się z rodziny instrumentów strunowych, mających swoje początki w czasach starożytnych. Pierwsze gitary z zaznaczoną talią pojawiły się we Włoszech i Hiszpanii w czasach Renesansu. Od tamtej pory w Europie stopniowo rosła ich popularność, gdyż rzeczą łatwą jest już po krótkim czasie zagrać proste melodie. W XVII wieku rozwój fortepianu i innych instrumentów klawiszowych osłabił popularność gitary.

Jednakże techniczne odkrycia oraz wyłonienie się nowego pokolenia wirtuozów, którzy byli także nauczycielami i kompozytorami, pod koniec XVIII wieku i w początkach wieku XIX uratowało drogę do wskrzeszenia tego cudownego instrumentu. W XIX wieku ustalono, że miejscem narodzin współczesnej gitary klasycznej była Hiszpania. W tym samym czasie, w Ameryce Północnej, nastąpił rozwój gitar z metalowymi strunami, instrumentów z płaską płytą wierzchnią i gitar orkiestrowych. Hiszpańska muzyka flamenco zyskała rozgłos w XIX wieku, chociaż prawdopodobnie jako muzyka ludowa istniała już wcześniej.

 

[img:5]

 

W Ameryce Południowej i Północnej gitara odgrywała istotną rolę zarówno w muzyce poważnej jak i w ludowej. W Ameryce Północnej, w południowych stanach zaczęła rozwijać się muzyka bluesowa grana przeważnie na rogu lub na innych instrumentach domowego wyrobu. To zapoczątkowało więź między gitarą a bluesem, który stał się podstawą muzyki popularnej w Ameryce Południowej i na całym świecie.

Wzrost popularności gitary w XX wieku zbiegł się z postępem w nagrywaniu dźwięku do filmu, co pomagało nadać jej szczególną rangę. Gitara była również nieodłączną częścią muzyki country i western, która zyskała szeroką popularność w latach trzydziestych dzięki właśnie nagraniom i filmom. Gitara jako preferowany instrument akompaniujący zaczęła wypierać banjo z muzyki jazzowej oraz inne instrumenty. Dzięki coraz powszechniejszej i tańszej produkcji gitar, które można było zamówić w firmie wysyłkowej lub kupić w sklepie muzycznym, stały się one łatwo dostępne dla muzyków profesjonalnych oraz amatorów w Ameryce i Europie.

Gitara była jednym z pierwszych instrumentów, których dźwięk udało się wzmocnić. Gitara elektryczna została rozpowszechniona w latach trzydziestych przez muzyka jazzowego Charliego Christiana i innych muzyków tego okresu. Po drugiej wojnie światowej zainteresowanie gitarą wzrosło, a nowe pokolenie wirtuozów gitary klasycznej oraz stylu flamenco zdobywało rosnące uznanie. W latach 50-tych i 60-tych moda na gitarę zaczęła rozszerzać się na większość obszarów muzyki i ta tendencja trwa do dziś. Różnorodności oraz popularności towarzyszył stały postęp w technice grania oraz dobrze zapowiadające się innowacje.

Wiek XX uczynił z gitary najbardziej ulubiony instrument. Jest ona łatwa do adaptowania, przenoszenia, atrakcyjna, a jej uniwersalność powoduje, że wykorzystuje się ją w przeróżny sposób. Jest to jeden z najlepiej przystosowanych instrumentów strunowych zarówno do grania akordów, jak i melodii. W każdym kraju na wszystkich kontynentach można usłyszeć niezwykłe różnorodne w stylu i formie utwory gitarowe, począwszy od ludowych melodii granych na instrumentach wykonywanych domowym sposobem, aż do wyrafinowanych kompozycji wykorzystujących szerokie możliwości, jakie daje komputer.

Rozwój instrumentów oraz różny sposób podejścia do muzyki, i różne style odpowiadające niemal wszystkim gustom i potrzebom, doprowadziły do pojawienia się wielu różnych technik grania na gitarze. Na gitarach z nylonowymi strunami gra się używając przeważnie palców prawej ręki, natomiast do grania na gitarze ze strunami metalowymi głownie używa się plektronu, zwanego popularnie kostką (piórkiem). Instrumentaliści grający na gitarach elektrycznych mają do dyspozycji więcej technik wykorzystujących obie ręce, np. tapping. Ocenia się obecnie, że na całym świecie jest ponad pięć milionów gitarzystów. Popularne piosenki, w których gitara spełnia podstawową rolę, improwizowane sola oraz utwory instrumentalne grane na żywo i obecne na nagraniach, stanowią niewyczerpalne źródło inspiracji dla tak wielkiej rzeszy fanów gitary jak np. ja. W rezultacie wielu gitarzystów grających muzykę różnego typu, często dochodzi do pewnych rzeczy samodzielnie - jak zapewne ty i ja - polegając na nauce ze słuchu, wymianie poglądów z innymi, studiowaniu książek, czasopism oraz nagrań audio, video itp.

W dziedzinie muzyki poważnej zaznacza się rosnąca liczba gitarzystów, którzy nabywają doświadczenia w tradycyjny sposób, korzystając z pomocy doświadczonych nauczycieli, uczestnicząc w kursach i ucząc się w szkołach muzycznych. Muzyka poważna i rozrywkowa rozwijają się w odrębny sposób. Gitara o strunach nylonowych lub metalowych oraz gitara elektryczna, uważane są przez wielu muzyków niemalże za różne instrumenty. Na szczęście takie stanowisko powoli ulega zmianie. Ostanie eksperymenty w zakresie łączenia stylów, prowadzą do korzystnej wymiany technik pomiędzy różnorodnymi rodzajami muzyki. Rośnie także liczba publikowanych materiałów przeznaczonych przeważnie dla gitarzystów, powszechnie dostępne są transkrypcje i aranżacje coraz to nowych utworów muzycznych.

Otwarcie metod kształcenia na wielorakie tradycje oraz opiekuńcze podejście do twórczego myślenie, zaznaczyło się wśród gitarzystów wzrostem poziomu umiejętności i pomysłowości w grze na gitarze. Odmienne techniki i teoria, ze swoim analitycznym podejściem stosowanym w większości sposobów grania, stają się coraz bardziej dostępne. Np. wybitny instrumentalista grający muzykę poważną, stanowi lepszy przykład dla zaczynającego naukę techniki praworęcznej, niż "walący" w gitarę stylista. Wielu gitarzystów muzyki poważnej i flamenco jest obeznanych z metodami używanymi przez wirtuozów muzyki jazzowej oraz bluesa, a także ceni sobie pełną swobodę płynącą z możliwości improwizowania akordów i partii solowych. Prawidłowe techniczne podstawy są niezbędne, zwłaszcza przy repertuarze poważnym. Jednak z drugiej strony, niektóre z najwybitniejszych utworów gitarowych były komponowane przez muzyków takich jak Django, Reinhardt i Jimi Hendrix, których gra (delikatnie mówiąc) znacznie odbiegała od ogólnie przyjętych zasad harmonii.

 

  • Gitara klasyczna

  • Gitara akustyczna

  • Gitara orkiestrowa (Jazzowa)

  • Gitara elektryczna

 

Gitara klasyczna

Współczesna gitara klasyczna została ukształtowana w Hiszpanii, w XIX wieku. Antonio de Torres zaprojektował instrument o dużym pudle rezonansowym oraz wynalazł belkowanie w kształcie wachlarza, co korzystnie wpłynęło na siłę i jakość brzmienia. Jego działalność była przełomem w dziejach konstruowania gitar. Torres wypracował najbardziej typowy model, który z sukcesem powielały pokolenia lutników. Wzór ten stał się dla wielu gitarzystów i kompozytorów podstawą poszukiwań dojrzałego instrumentu koncertowego.

Gitara klasyczna ma pudło rezonansowe wykonane z brazylijskiego lub indyjskiego palisandru i cedrową lub mahoniową szyjkę, z hebanowym (na pewno) gryfem z 19-ma progami. Brzegi otacza drewniana inkrustacja, a wokół otworu rezonansowego znajduje się rozeta. Początkowo gitary klasyczne posiadały jelitowe struny wiolinowe i jedwabne, owinięte drucikiem basowe. W latach 40-tych jelitowe struny wiolinowe, łatwo się zrywały i mogły zostać uszkodzone przez wilgoć, zastąpiono nylonowymi. Mają one zawsze taką samą jakość i mogą być silnie naciągane dla uzyskania czystego dźwięku i ładnej barwy.

Gitary flamenco stanowią odrębną grupę instrumentów klasycznych. Częściej zrobione z drewna cyprysowego, niż palisandru, posiadają zwykle dużo jaśniejszy kolor. Natomiast z ciemnego drewna są na ogół inkrustacje i oblamowanie. Gitary te mają zazwyczaj cieńszą płytę wierzchnią i delikatniejszą konstrukcję, niż instrumenty klasyczne. Niektóre modele mają płytsze pudło rezonansowe i struny bliżej gryfu. Wszystko to daje gorętsze, drapieżne, wydłużone brzmienie. Płytka umieszczona poniżej otworu rezonansowego, w pobliżu strunnika, chroni wierzch przed pęknięciem. Gitary flamenco mogą być używane do wybijania rytmu palcami.

Kształt gitary klasycznej został zaczerpnięty (jak już wspominałem) z dziewiętnastowiecznych, hiszpańskich instrumentów Antonia Torresa. Pierwowzór doskonalono w różnych krajach, dlatego obecnie wiele bardzo dobrych instrumentów koncertowych powstaje także poza Hiszpanią. Zazwyczaj do produkcji używa się czterech rodzajów drewna: brazylijskiego lub indyjskiego palisandru, alpejskiego świerku z centralnej Europy, mahoniu z Południowej Ameryki i hebanu z Cejlonu. Drewno przez kilka lat przechowywane jest w specjalnych warunkach, po czym ręcznie wykonuje się z niego poszczególne części instrumentu. Gitary wykonane przez mistrza Paula Fischera wymagają średnio 120-tu godzin intensywnej pracy. Najpierw wycina się i formuje szyjkę (gryf). Następnie płyta rezonansowa jest przymocowywana do końca szyjki, a boki dopasowywane do szczelin. Tył przyczepia się do boków i szyjki za pomocą listwy wzmacniającej. Na końcu dopasowuje się inkrustację na brzegu pudła, gryf i strunnik. Kiedy gitara jest sucha, dodaje się mechanizm kołkowy i struny. Teraz można sprawdzić już brzmienie. Ostatnią czynnością jest powlekanie instrumentu politurą lub malowanie natryskowe. Twórcy zmieniają drobne elementy konstrukcyjne poszczególnych egzemplarzy, dzięki czemu uwydatniają ich odrębne cechy i każda gitara brzmi inaczej. O barwie dźwięku, jego sile i długości decydują własności drewna, z którego zrobiona jest płyta rezonansowa, jej konstrukcja, a także każdy element pudła i szyjki. Wydobycie i połączenie własności akustycznych wymaga doświadczenia i jest decydujące w sztuce wykonywania gitar klasycznych.

 

Gitara akustyczna

Gitara akustyczna (to ta z metalowymi strunami) została ukształtowana w Ameryce, w XIX wieku. Grupa amerykańskich przemysłowców wynalazła nowy rodzaj gitary akustycznej, której pomysł zaczerpnięto z tradycji europejskich. Strun metalowych zaczęto używać pomiędzy 1860 a 1900 rokiem, i do lat 30-tych stały się one normą. Dzisiaj, gitary z metalowymi strunami pojawiły się w różnych formach, między innymi jako instrumenty z wycięciami (abyś mógł sprawniej wycinać solówki) i modele elektroakustyczne (aby można je było bezpośrednio przez kabel podpiąć do pieca). 

Gitara akustyczna z płaską płytą wierzchnią, została wynaleziona przez amerykańskich przemysłowców. Mimo że dzisiaj ma ona metalowe struny, pierwsze instrumenty posiadały struny jelitowe. W zakładach Martina, w Pensylwanii, wykonano znaczną część prac pionierskich - między innymi wprowadzono belkowanie krzyżowe pod płytą wierzchnią. Gitary z metalowymi strunami posiadają ciężkie belkowanie i wzmocniony strunnik, co równoważy nacisk strun. Ich dźwięk jest jasny, czysty i ostry. Mają one różnorodną barwę, od ostrej - powstającej przy strunniku - do łagodnej w pobliżu gryfu. Na gitarach tych gra się zarówno palcami, jak i kostką. Można na nich uzyskać duże natężenie dźwięku. Ich uniwersalność powoduje, że znajdują zastosowanie w wielu rodzajach muzyki. 

W gitarze najistotniejsze są właściwości dźwięku (barwa, natężenie dźwięku i projekcja), wygoda i łatwość grania oraz estetyczny wygląd. Instrument jest zrobiony w taki sposób, by był jak najbardziej wrażliwy na drgania strun. Najważniejszą rolę pełni tu płyta rezonansowa. Belki w gitarach akustycznych zostały zaprojektowane tak, aby mogły równoważyć nacisk najczęściej 72,5 kg, jednocześnie oddając bogactwo harmonicznych współbrzmień. Równowagę między wytrzymałością a delikatnością, osiągnięto dzięki poszukiwaniom mechanicznym i tonalnym. Wybór drewna i każdy element użyty do konstrukcji, mają niezwykle istotny wpływ na ostateczne brzmienie. I tak np. płyta rezonansowa ma zazwyczaj 2,5 mm grubości i jest zrobiona z drobnoziarnistego świerku. Płyty cedrowe są zwykle grubsze. Tył zrobiony jest z drzewa wiśniowego o grubości 2,3 mm i jest nieco wypukły, wzmocniony za pomocą świerkowych belek. Boki zwykle mają 2 mm grubości i zrobione są z drzewa wiśniowego - wygina się je działając ciepłem i wilgocią (np. parą wodną).

 

Gitara orkiestrowa (Jazzowa)

Ten rodzaj gitar został wynaleziony w Stanach Zjednoczonych, pod koniec XIX wieku i nadal produkuje go większość wybitnych twórców gitar. Głównym konstruktorem był Orville Gibson, który robił gitary, mandoliny i inne instrumenty strunowe z wypukłym przodem i tyłem, żłobione w jednym kawałku drewna. Przez cały XX wiek, gitary orkiestrowe poddawane są nieustannym modyfikacjom. Ten proces wpłynął na rozpowszechnienie gitar akustycznych i instrumentów z wycięciami oraz zastosowanie przetworników. Elektryczna gitara orkiestrowa stała się podstawą wynalezienia całej rodziny gitar orkiestrowych i płaskich.

Gitara orkiestrowa z metalowymi strunami, uznawana jest często za instrument do gry kostką. Jej zastosowanie wiąże się z muzyką jazzową. Gitary orkiestrowe dzielą się na dwie grupy: akustyczne, wzmacniane czasami przy użyciu ruchomego przetwornika i elektryczne - mające przetworniki przytwierdzone do pudła.

Gitary tego rodzaju mają wypukły wierzch i tył oraz dużą komorę akustyczną, co zwiększa natężenie dźwięku. Otwór rezonansowy w pierwszych gitarach orkiestrowych był okrągły. W latach 20-tych i 30-tych wprowadzono "efy", do których pomysłu dostarczyła rodzina instrumentów smyczkowych. W latach 40-tych większość producentów, jako jedną z możliwości, zaczęła stosować wycięcia, ułatwiające dostęp do wyższych rejestrów. Tradycyjny instrument miał żłobiony wierzch, zrobiony ze świerku i klonowy tył oraz boki. Tańsze, produkowane masowo instrumenty często wykonywane były z laminowanego klonu.

 

Gitara elektryczna

Deski dominują w świecie gitar elektrycznych od dwudziestu pięciu lat. Do najpowszechniej używanych instrumentów należą zarówno modele z lat 50-tych, jak i te z nowoczesnymi częściami metalowymi, i całkiem nowymi cechami takimi, jak przedłużony gryf i niezwykłe wykończenia. Materiały i konstrukcja zostały pomyślane tak, aby zwiększyć możliwości wykonawcze. Wielu współczesnych gitarzystów wymaga, by instrument łączył dźwięk powstający w pojedynczej i podwójnej cewce, z wymyślnym systemem vibrata, a także dobrze zrobiony gryf o nisko położonych strunach z dobrą intonacją i brzmieniem we wszystkich rejestrach. Wiele takich udoskonaleń dodano do tradycyjnych instrumentów. W latach 60-tych, wraz z sukcesem zespołów grających muzykę pop, dużą popularność zyskała gitara elektryczna. Wkrótce, gitary elektryczne zaczęto produkować indywidualnie oraz w fabrykach na całym świecie, i stały się one dostępne dla zapalonych amatorów oraz muzyków profesjonalnych.

Po ponad czterdziestu latach Telecaster, zainspirowany przez wcześniejszą gitarę Leo Fendera - Broadcaster, w uznaniu dla twórcy tak prostego a zarazem doskonałego kształtu, został uznany za wzór. Na wyciętym z deski korpusie, z jednym wycięciem i niezaokrąglonymi bokami, znajdują się części żelazne i przetworniki. Szyjka z cukrowego klonu, jest przyczepiona do korpusu za pomocą czterech wkrętów. Jednostronna główka sprawia, że struny przechodzą nad siodełkiem prosto do mechanizmu kolkowego. Grzybek umieszczony na dwóch pierwszych strunach potrzebny jest, aby nadać im odpowiedni kąt. Struny przeprowadzone od tyłu, opierają się na osobnych podstawkach, co pozwala na dokładne ustawienie i nastrojenie każdej z nich. Wczesne modele Telecaster miały tylko trzy podstawki, co zmuszało do kompromisu w poszukiwaniu idealnej intonacji. Supełki podtrzymują struny w sześciu metalowych nasadkach umieszczonych z tyłu deski. Istnieje wiele różnych typów gitar elektrycznych produkowanych przez bardzo wielu producentów. Do najbardziej znanych można zaliczyć firmy: Ibanez, MusicMan, Gibson, B.C.Rich, Jackson, Charvel, Washburn, Yamaha.

 

Opracowano na podstawie: Leksykon gitarzysta Chapmana

Pozostałe poradniki
Co się liczy w 2024? Zestawienie procesorów gitarowych Używasz modelera i zastanawiasz się, czy twój sprzęt dalej „daje radę”? A może chcesz zrobić pierwszy krok w stronę świata cyfry i nie wiesz od czego warto zacząć? Zapraszamy do zapoznania się z zestawieniem procesorów gitarowych, które...
Free VST! Darmowe wtyczki dla gitarzystów W niniejszym poradniku postaramy się zagłębić w świat darmowych wtyczek – bo darmowy już dawno przestał oznaczać byle jaki. Postarajmy się zadać sobie pytanie, jakie pluginy potrzebne są gitarzyście i co oferują.
Jak ugryźć cyfrę? Stosowanie procesorów na żywo Z całą pewnością procesory gitarowe zrewolucjonizowały sposób w jaki patrzymy na nagrywanie gitary. Nie da się również zaprzeczyć, że te małe cyfrowe skrzynki są coraz mocniej obecne na scenach, zarówno tych dużych, średnich jak i...
PORADNIK: Nagłośnienie gitary od podstaw. Co na początek? Zaczynasz przygodę z gitarą elektryczna? A może już grasz, ale „na sucho”, a wiesz, że trzeba w jakiś sposób instrument ten nagłośnić? Spróbuję Wam przybliżyć kilka podstawowych sposobów, które możecie użyć w domu lub w warunkach próby,...
Po co komu lutnik we współczesnym świecie? Lutnik – magiczne słowo od wieków rozpalające wyobraźnię muzyków na całym świecie. Ale jak ta profesja odnajduje się w XXI wieku ? Czy w  dobie tutoriali na YouTubie i setek firm oferujących każdy możliwy instrument profesja ta  ma...
Jaki wzmacniacz do gitary akustycznej? (porady eksperta) W tym odcinku doradzamy na co zwrócić uwagę przy wyborze wzmacniacza do gitary akustycznej. Ba! Czy w ogóle nam jest on potrzebny? O poradę zwróciliśmy się do naszego wieloletniego eksperta w dziedzinie gitar. Zapraszamy